Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Zobacz twarze kaliskiej bezpieki

Mariusz Kurzajczyk
Od lewej: Henryk Dankowski karierę robił w WSW, był zastępcą szefa SB i ostatnim szefem SB. To on w 1989 sporządził charakterystyki wybranych parlamentarzystów sejmu kontraktowego, będących tajnymi współpracownikami SB, pod kątem ich dalszego wykorzystania. 
 Wiesław Kołodziejski był oficerem Wojewódzkiego UB w Poznaniu, a potem szefem zajmującego się walką z kościołem katolickim Wydziału IV SB w Kaliszu. 
Władysław Nowicki, ubek w Kępnie i w Kaliszu, , komendant wojewódzki milicji w Kaliszu
Od lewej: Henryk Dankowski karierę robił w WSW, był zastępcą szefa SB i ostatnim szefem SB. To on w 1989 sporządził charakterystyki wybranych parlamentarzystów sejmu kontraktowego, będących tajnymi współpracownikami SB, pod kątem ich dalszego wykorzystania. Wiesław Kołodziejski był oficerem Wojewódzkiego UB w Poznaniu, a potem szefem zajmującego się walką z kościołem katolickim Wydziału IV SB w Kaliszu. Władysław Nowicki, ubek w Kępnie i w Kaliszu, , komendant wojewódzki milicji w Kaliszu archiwum IPN
Twarze nie tylko kaliskich esbeków będzie można oglądać od wtorku do końca stycznia na wystawie w Archiwum Państwowym w Kaliszu.

Na wystawie Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi zaprezentuje sylwetki funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, którzy kierowali kaliską bezpieką od 1945 r., gdy powstał Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, do 1990 r., gdy rozwiązano Służbę Bezpieczeństwa.

Powiatowy UBP w Kaliszu miał siedzibę przy ul. Jasnej 1, tam, gdzie obecnie urzęduje policja, a w czasie wojny było gestapo, więc skojarzenia wśród kaliszan były jednoznaczne. Organizatorem urzędu i jego pierwszym kierownikiem był kpt. Jan Fijał, a po nim Czesław Grzywacz, Stefan Marczak, Henryk Guziołek, Kazimierz Modzelewski, Franciszek Borowski i Antoni Nowaczyk.

Po 1956 r. nowe kierownictwo PZPR "ukryło" policję polityczną przed społeczeństwem w zreorganizowanym MSW. W komendach powiatowych MO utworzono referaty ds. bezpieczeństwa, którymi kierowali zastępcy komendantów ds. bezpieczeństwa. W Komendzie Miejskiej i Powiatowej MO w Kaliszu byli to: Wiktor Korczyński, Andrzej Jeżak, Jan Zawadzki i Jan Kosmala.

- Po krótkim okresie stagnacji bezpieka zaczęła odzyskiwać siły. Na początku lat 60. w związku z eskalacją konfliktu z Kościołem, a później wydarzeniami lat 1968, 1970, 1976, 1980-1981 powiększano szeregi Służby Bezpieczeństwa i odbudowano sieć agentury - tłumaczy Paweł Kowalski z IPN w Łodzi.

W 1975 r. Kalisz stał się stolicą województwa, a konsekwencją była reorganizacja struktur terenowych MSW. W Kaliszu powstała Komenda Wojewódzka MO (od 1983 r. - Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych). Funkcję komendanta wojewódzkiego pełnili: płk Władysław Nowicki (1975-1981) i płk Józef Skoczek (1981-1990) - wcześniej zastępca komendanta ds. SB. Zastępcami ds. SB po Skoczku byli w płk Jerzy Więckowski (1981-1989) i płk Wojciech Wawrzyniak (1990). SB się systematycznie rozwijała. O ile w 1975 r. w województwie było 124 esbeków, o tyle w 1981 r. już 215, w 1982 - 260, a w 1984 - 268. W momencie likwidacji służby w 1990 r. na etatach były jeszcze 154 osoby.

Służbę Bezpieczeństwa rozwiązano w 1990 r. jednak wielu jej funkcjonariuszy, po pozytywnej weryfikacji, trafiło do Urzędu Ochrony Państwa i policji. Warto przypomnieć, że owa pozytywna weryfikacja była "zasługą" ministra Spraw Wewnętrznych w rządzie Tadeusza Mazowieckiego - Krzysztofa Kozłowskiego. Kaliska komisja weryfikacyjna odrzuciła niemal wszystkich.

Wśród wielu znaczących także w Polsce oficerów SB nie brakuje osób pochodzących z południowej Wielkopolski. Kaliszanin Wiesław Kołodziejski był oficerem Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Poznaniu, a potem naczelnikiem zajmującego się walką z Kościołem katolickim Wydziału IV w Kaliszu. Towarzysze cenili jego zasługi, bo znad Prosny trafił do MSW. Kilka lat był też sekretarzem KW PZPR w Suwałkach a w 1988 r. przez jakiś czas pełnił obowiązki zastępcy komendanta głównego MO! W 1989 r. wrócił do Suwałk jako komendant wojewódzki milicji.

W podkaliskim Blizanowie urodził się Henryk Dankowski, który robił karierę w Wojskowej Służbie Wewnętrznej, był zastępcą szefa SB w latach 1985-1986, wreszcie szefem Służby Bezpieczeństwa od 20 grudnia 1986 do 31 października 1989. To on 26 czerwca 1989 sporządził charakterystyki wybranych parlamentarzystów sejmu kontraktowego, będących tajnymi współpracownikami SB pod kątem ich dalszego wykorzystania. Do 31 stycznia 1990 r. za jego wiedzą, już jako I zastępcy ministra Spraw Wewnętrznych, zniszczono dużą liczbę teczek personalnych tajnych współpracowników SB.

Z kolei w Ludwikowie koło Ostrowa urodził się płk Władysław Nowicki, po wojnie ubek w Kępnie i w Kaliszu, a potem w Rawiczu, Kole i wreszcie naczelnik Wydziału III w Poznaniu. W latach 1968-75 był zastępcą komendanta milicji w Poznaniu ds. SB, a w latach 1975-81 komendantem wojewódzkim milicji w Kaliszu.
Oni wydawali rozkazy, ale mniej lub bardziej gorliwie wykonywali je ich podwładni. Wszystkich nazwisk pewnie nie uda się ustalić. Dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu dr Grażyna Schlender próbowała to uczynić. W swojej książce poświęconej historii Solidarności w południowej Wielkopolsce wymienia część nazwisk funkcjonariuszy, którzy w 1981 r. doprowadzali działaczy związku do miejsc internowania lub aresztów w całym województwie. Byli to: st. sierż. Andrzej Andersz, por. Marek Antczak, por. Aleksander Bąk, por. Bogdan Cerekwicki, kpt. Józef Chojak, kpt. Bogdan Ciesiółka, sierż. Jerzy Dąbrowski, kpt. Kazimierz Dulas, kpt. Stanisław Garstka, ppor. Tadeusz Harlak, por. Stefan Jaworski, por. Wiesław Jachimek, Arkadiusz Karasiński, kpt. Eugeniusz Klimczak, ppor. Jan Kostrzewa, kpt. Władysław Kowańda, st. sierż. Jerzy Król, sierż. sztab. Bronisław Krukowski, ppor. Zenon Kurzawa, por. Marian Łęgowski, ppor. Stanisław Mieszała, st. sierż. Lechosław Nawrot, por. Ewa Ostrowska, por. Sylwester Piechowiak, por. Rajmund Ryter, por. Antoni Sadurski, ppor. Zdzisław Sałata i por. Maciej Szypulski.
Dr Schlender próbowała też ustalić nazwiska funkcjonariuszy, którzy dokonywali rewizji, często brutalnych. Na liście na pewno nie ma wszystkich, a wiele udało się ustalić dzięki dokumentom zachowanym w archiwach. W 1984 r. kaliska bezpieka prowadziła operację ,,Układ", skierowaną przeciwko kolportażowi nielegalnych wydawnictw. Pod raportami w tej sprawie są nazwiska: por. Wiesława Jachimka, sierż. Bogdana Jańczaka i mjr. Antoniego Kopija. Rewizje prowadziły grupy operacyjno-śledcze: kpt. Wiesława Jachimka ( kpt. Marian Rudowicz, ppor. Ireneusz Dziubek, mł. chor. Krzysztof Majchrzak, mł. chor. Jerzy Skalski); mł. chor. Jerzego Króla (ppor. Jerzy Dąbrowski, mł. chor. Hieronim Gabryś, Andrzej Molski); por. Aleksandra Bąka (mł. chor. Andrzej Molski, mł. chor. Jan Rastawicki, mł. chor. Piotr Waniorek, ppor. Andrzej Olefirowicz); por. Tadeusza Harlaka (por. Zbigniew Łagodziński, kpt. Mirosław Bloch, sierż. Andrzej Pawlik), sierż. Bogdana Jańczaka (mł. chor. Lech Kaźmierski, mł. chor. Waldemar Antczak, mł. chor. Sławomir Rychlewski). Nad całą operacją czuwała Grupa Odwodowa stanowiska kierowania Wydziału V i Śledczego w składzie: kpt. Rajmund Ryter (kierownik), por. Grzegorz Sawicki, mł. chor. Jan Bujnowski, mł. chor. Zdzisław Woźnica i ppor. Wiesław Jaszczur.

Służby Bezpieczeństwa już nie ma, ale byli oficerowie SB nadal odgrywają ważną rolę w naszym życiu społecznym. W Kaliszu są wśród nich: przedsiębiorcy, wydawca i szef lokalnej gazety, prezes stowarzyszenia walczącego o prawa zwierząt, nauczyciele, w tym co najmniej jeden wykładowca akademicki a jeden z ostrowian, obecnie przedsiębiorca, kandydował do Sejmu z Ruchu Palikota.

Naczelnicy SB w Kaliszu
Wydział II (kontrwywiad)
Naczelnicy: kpt. Wojciech Sobi-siak, mjr. Kazimierz Kołaczyk, ppłk. Eugeniusz Torzyński, kpt. Henryk Raniś; zastępcy: Kołaczyk, kpt. Stanisław Żyto, kpt. Borysław Żurek.
Wydział III
(walka z działalnością antypaństwową)
Naczelnicy: mjr Zdzisław Goli-szewski, kpt. Zdzisław Toma-szewski; zastępcy: mjr Koła-czyk, Tomaszewski, kpt. Zenon Roszyk , kpt. Tadeusz Warszo-wski, kpt. Zenon Raciniewski.
Wydział IIIA/Wydział V (gospodarka)
Naczelnicy: ppłk Edward Goli-szewski, mjr Bogdan Wieloch, kpt. Zdzisław Kaźmierczak, mjr Antoni Kopij, kpt. Bogdan Kiełbasa; zastępcy: Wieloch, Kopij, Kaźmierczak, Kiełbasa, por. Stanisław Terech.
Wydział IV (kościoły i związki wyznaniowe)
Naczelnicy: mjr Wiesław Koło-dziejski, mjr Stefan Stępień; zastępcy: por. Wojciech Wawrzyniak, por. Radosław Kołodziejski, kpt. Adam Góral.
Wydział VI (wieś i gospodarka żywnościowa)
Naczelnik: mjr Zdzisław Kaźmierczak; zastępcy: kpt. Andrzej Szymura, kpt. Marian Rudowicz.
Wydział Śledczy
Naczelnicy: kpt. Jerzy Kamieński, kpt. Rajmund Ryter, mjr Ryszard Olenderek; zastępca: Olenderek.
Wydział B
(obserwacja zewnętrzna)
Naczelnicy: mjr Janusz Zagrodzki, kpt. Władysław Urbański, kpt. Stanisław Żyto.
Wydział C (kartoteki, archiwum operacyjne)
Naczelnik kpt. Wojciech Kałużny.
Wydział T
(technika operacyjna)
Naczelnicy: kpt. Tadeusz Moder, por. Roman Kulej; zastępcy: Kulej, sierż. Krzysztof Staszewski, ppor. Ryszard Baszczyk.
Wydział W
(kontrola korespondencji)
Naczelnicy: mjr Józef Sadow-ski, por. Ryszard Baszczyk.
Wydział Paszportów
Naczelnicy: ppor. Grzegorz Bylebył, kpt. Tadeusz Sowiński; zastępcy: Bylebył, ppor. Marian Łęgowski.
Samodzielna Sekcja A (szyfry)
Kier. sierż. szt. Wojciech Tritt.
Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy
Kierownik ppłk Zenon Roszyk.
Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa (1989-90)
Naczelnicy: ppłk Zdzisław Tomaszewski, kpt. Zenon Raciniewski; zastępca: Raciniewski
Wydział Ochrony Gospodarki
Naczelnik: mjr Bogdan Kiełbasa, zastępca: kpt. Stanisław Terach.
Wydział Studiów i Analiz Naczelnik ppłk Stefan Stępień, zastępca mjr Adam Góral.

Wiadomości z Twojego miasta prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera!
Prześlij nam swój artykuł lub swoje zdjęcia. Nie masz konta? Zarejestruj się!
Masz firmę? Dodaj ją za darmo do Katalogu Firm.
Organizujesz imprezę? Poinformuj nas!

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na kalisz.naszemiasto.pl Nasze Miasto