Nerwica ma wiele twarzy

Nerwica jest zaburzeniem o bardzo wielu "twarzach". Jedną z nich jest nerwica depresyjna. Osoba cierpiąca na tę postać nerwicy doświadcza zarówno lęku, który jest podstawowym objawem nerwicowym, jak i pogorszenia nastroju, który jest charakterystyczny dla depresji.

Ciało się broni

Zachowania chorego, które mają obniżyć poziom jego lęku, zwykle przedstawiane są jako bardzo racjonalne postępowanie (np. konieczność okresowych badań). Sposoby tłumaczenia, dlaczego robi się rzeczy, które bardzo ograniczają życie osoby mającej nerwicę zwane są mechanizmami obronnymi. Jeśli są skuteczne, to umożliwiają mu względnie "normalne" funkcjonowanie w rodzinie i w pracy. Pogorszenie stanu zdrowia pojawia się, gdy spada na taką osobę zbyt wiele ciężarów. Rodzi się (kolejne) dziecko, wzrastają wymagania w pracy, pogarsza się jakość małżeństwa, doświadcza się strat itp. Wówczas lęk może stać się trudny do zniesienia. Poza tym mogą być jeszcze bardziej dramatyczne np. w postaci paraliżu czy ślepoty nerwicowej.

Błędne koło

Ktoś, kto doświadczył takiego nasilonego ataku lęku, zwykle bardzo obawia się jego nawrotu. I tak zamyka się błędne koło nerwicowe. Lęk pierwotny, którego źródłem były nierozwiązane konflikty z okresu najwcześniejszego dzieciństwa jest przyczyną trudnych do wytrzymania objawów (np. duszności, bólów serca, ataków smutku, omdleń itp.). Te, z kolei są przyczyną lęku, że one powrócą. I tak do czasu, gdy osoba cierpiąca na nerwicę rozpocznie leczenie.

Pomoże terapia

Terapia w przypadku tego schorzenia jest długotrwała. Bardzo ciężkie postacie nerwic wymagają - przynajmniej na pewien czas - leczenia farmakologicznego. Najważniejszym jednak elementem leczenia jest psychoterapia indywidualna i grupowa. Ta pierwsza ma pomóc pacjentowi odkryć źródła nerwicy tkwiące w skomplikowanych relacjach z ważnymi osobami z przeszłości. Celem terapii grupowej jest trening takich zachowań, które pozwolą choremu na zaspokajanie jego zaniedbywanych dotychczas ważnych potrzeb.

Rodzaje nerwic

Nerwice należą do najczęstszych chorób cywilizacyjnych. Szacuje się, że cierpi na nie, choć w różnej formie, 20-30 proc. społeczeństwa.

Stosunkowo częściej nerwice stwierdza się u kobiet niż u mężczyzn, wśród mieszkańców dużych miast niż wsi, u osób samotnych (głównie rozwiedzionych i wdowców).

Niestety, niewielu chorych szuka pomocy lekarskiej lub psychologicznej. Nieleczone nerwice prowadzą do znacznych utrudnień w kontaktach z otoczeniem, problemów adaptacyjnych w społeczeństwie. Bywają przypadki, że uniemożliwiają naukę, pracę oraz normalne funkcjonowanie. Człowiek dotknięty zaburzeniami nerwicowymi ma zaniżoną samoocenę, jest ciągle nastawiony na możliwość porażki czy niepowodzenia oraz przewrażliwiony na punkcie opinii innych na swój temat.

Podstawowymi objawami wszystkich rodzajów nerwic jest lęk, apatia, przygnębienie oraz to, że chory koncentruje uwagę wyłącznie na sobie, zamyka się w świecie swoich problemów. Ciągłe napięcie psychiczne może rodzić bóle głowy i mięśni oraz inne zaburzenia czynnościowe, czyli takie, w których dochodzi do zakłócenia pracy narządów, podczas gdy ich struktura anatomiczna pozostaje prawidłowa.

• Nerwica lękowa. Jest to najczęstsza postać nerwicy. Lęk jest objawem wszystkich nerwic, jednak w nerwicy lękowej wysuwa się on na plan pierwszy.

Jest wszechobecny i wszechogarniający, bezprzedmiotowy i trudno go opanować. Chory skarży się na ciągły niepokój, napięcie psychiczne, zaburzenia snu.

• Nerwica hipochondryczna. Charakteryzuje się nadmierną dbałością i lękiem o własne zdrowie, przewrażliwieniem oraz przekonaniem o istnieniu ciężkiej choroby. Podejrzenia hipochondryka są nieuzasadnione i nie znajdują potwierdzenia w badaniach lekarskich. Wymagają jednak leczenia pod okiem wykwalifikowanego psychoterapeuty.

• Nerwica natręctw. Polega na nawracających, nasuwających się wbrew własnej woli myśli i wyobrażeń oraz przymusie wielokrotnego powtarzania tych samych czynności. Zwykle osoba dotknięta nerwicą natręctw zmienia swoje życie w cykl rytuałów i przymusowych działań.

• Nerwica pourazowa. Powstaje po przebytym urazie fizycznym lub psychicznym. Wiąże się z konkretnym przeżyciem. Charakteryzuje się napadami lęku, chronicznym zmęczeniem i osłabieniem.

Nerwy w brzuchu

Związek między zaburzeniami somatycznymi występującymi w nerwicach, a przeżywaniem emocji wydaje się oczywisty, ale najprawdopodobniej jest bardziej złożony niż się wydaje. Potwierdzają to najnowsze doniesienia neurologów.

Wiadomo, że mózg człowieka waży średnio 1,5 kg i ma 100 miliardów komórek nerwowych. O wiele większą jednak rolę w często występujących, pozornie bez przyczyny, bólach, pieczeniu czy skurczach w przewodzie pokarmowym, odgrywa sieć neuronów w... brzuchu. Badania potwierdziły podobieństwo ośrodków nerwowych w mózgu i w brzuchu.

Jak w mózgu

Okazało się więc, że niemal wszystkie substancje przenoszenia bodźców nerwowych w mózgu, funkcjonują także w przewodzie pokarmowym, np. serotonina, dopamina, glutaminian czy noradrenalina. Układ nerwowy przewodu pokarmowego produkuje 24 różne białka i pewną ilość psychoaktywnych związków chemicznych, wykorzystywanych na przykład w produkcji leków psychotropowych. W obu warstwach mięśni odpowiedzialnych za przesuwanie pokarmu przez żołądek, występują specjalne komórki zaopatrzeniowe. Ośrodki nerwowe w obrębie jamy brzusznej mają coś w rodzaju filtra krwi, który chroni komórki nerwowe przed toksycznymi dla nich substancjami. Za pomocą swoistego rodzaju czujników na kwasy, cukry, białka i inne związki chemiczne, brzuszny układ nerwowy przewodu pokarmowego potrafi analizować skład pokarmu i sterować trawieniem. Tak więc procesy te przebiegają podobnie jak w mózgu. Jama brzuszna zawsze była uznawana za centralny organ reakcji i cierpień psychofizycznych. Złość odbija się w żołądku, głosi dawne ludowe porzekadło. Zdenerwowanie powoduje często parcie albo gwałtowną obstrukcję, a uczucie szczęścia objawia się dodatkowo trzepotaniem w brzuchu.

Leki pod kontrolą

Nerwice trawienne można leczyć farmakologiczne tylko pod kontrolą lekarza, środkami uspokajającymi i przeciwlękowymi, które blokują przewodzenie impulsów nerwowych. Skutkuje to zmniejszeniem uczucia zdenerwowania, lęku, niepokoju i związanych z tym dolegliwości oraz łagodzi reakcje na trudne sytuacje. Leki te nie mogą być jednak stosowane ciągle, najwyżej 12 tygodni bez przerwy. Dlatego należy poddać się psychoterapii, która pomoże zrozumieć chorobę, ocenić lęk, nauczyć, jak radzić sobie ze stresem. Pomocne są także różnego rodzaju techniki relaksacyjne, muzykoterapia, masaż. Pozytywne działanie mają też zioła i preparaty ziołowe oraz środki homeopatyczne.

Spokojnie, to tylko emocje

Mrowienie, nudności, skurcze, wymioty, biegunki, bóle brzucha, gazy i wzdęcia, to objawy zaburzeń żołądkowo-jelitowych, które często mylnie sugerują chorobę wrzodową. Ich winowajcą mogą być jednak napięcia emocjonalne. Lęki, niepokoje, stresy wywołują nerwice czynnościowe, które w pierwszej kolejności atakują układ trawienny. Miliony osób na świecie cierpią z ich powodu. Dolegliwości te są różnie nazywane - nerwica żołądka, jelito spastyczne czy zespół jelita nadwrażliwego, określany czasem jako zespół jelita drażliwego. Osoby dotknięte tymi dolegliwościami chodzą od lekarza do lekarza i bezskutecznie szukają pomocy. Jeśli nawet stwierdzi on, że to nerwica, pacjentów nie traktuje się poważnie, bo nie są to schorzenia zagrażające życiu. Jednak ich objawy są dokuczliwe, kłopotliwe i powodują ogromny dyskomfort.

Objawy nerwicowe wywołujące zakłócenia w funkcjonowaniu narządów u zdrowych ludzi, przypominają objawy pojawiające się w różnych poważnych schorzeniach somatycznych, a także we wrzodach trawiennych. Odmienne są jedynie przyczyny i okoliczności, w jakich się pojawiają oraz następstwa. W przeciwieństwie do wrzodów objawy ustępują, jeśli wyeliminuje się przyczynę, której należy szukać w sferze psychiki. Nerwice układu trawiennego to odpowiedzi organizmu na reakcje, związane z aktualnym przeżywaniem, stanem emocjonalnym, napięciem nerwowym i psychicznym. Są źródłem powstawania napięć oraz zaburzeń fizjologicznych, powodują chwilowe zmiany w czynności narządów, a więc dysfunkcje żołądkowe i jelitowe w sytuacjach napięcia, zagrożenia, niepokoju, lęku.